મેં ફોન, મેસેજિંગ અને સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર 130 લોકોને ખૂબ સરળ પ્રશ્ન પૂછ્યો.
પ્રશ્ન એ છે કે યોગ નો અંતિમ લક્ષ્ય શું છે?
પરિણામ:
ઉપરોક્ત પરિણામથી સ્પષ્ટ છે કે મોટાભાગના લોકો આરોગ્ય સુધારવા માટે યોગના ધ્યેયને જાણે છે. વાસ્તવમાં, મોટાભાગના યોગ ગુરુઓ, બાબા અને યોગ શિક્ષકો યોગને આરોગ્ય સુધારણા અથવા ચોક્કસ રોગો માટે ઉપચારના દ્રષ્ટિકોણથી શીખવે છે. આને લીધે મોટાભાગના સામાન્ય લોકો યોગના અંતિમ ધ્યેયને જાણતા નથી.
ચાલો માનવ ક્ષમતાઓને અન્વેષણ કરીએ,
શું તમે ક્યારેય માનવ જાતિની ઉચ્ચતમ શક્યતા વિશે વિચાર્યું છે? આ બ્રહ્માંડમાં મનુષ્યમાં ઉચ્ચતમ ઉત્કૃષ્ટતા પ્રાપ્ત કરવાની અતિશય શક્યતા છે.
માનવ જાતિની સૌથી વધુ ઉચ્ચતમ શક્યતા કઈ છે ?
માનવ ‘મહા માનવ’ હોઈ શકે છે? અથવા સૌથી વધુ સમૃદ્ધ? અથવા આ પૃથ્વી પર સૌથી મજબૂત પુરુષ / સ્ત્રી?
જવાબ છે: નહીં.
સર્વોચ્ચ ક્ષમતા ની સંભાવના સૌથી મજબૂત હોવા ની કે મહાન હોવું એ નથી. આ જવાબની શોધમાં બ્રહ્માંડના મૂળભૂત કાયદા અને ક્વોન્ટમ (પરિમાણ) ભૌતિકશાસ્ત્ર નો અભ્યાસ કરવો જરૂરી છે.
ઊર્જા અને ક્વોન્ટમ ભૌતિકશાસ્ત્ર:
આધુનિક વિજ્ઞાન અને પ્રાચીન વૈદિક દર્શન બંને સહમત છે કે દરેક વસ્તુ ઉર્જા ના વિવિધ સ્કેલ ગતિશીલ રહે છે. આધુનિક વિજ્ઞાન દેખાતી બધીજ વસ્તુ ના પરમાણુ અને અણુ સુધી પહોંચ્યું છે પણ અણુ પરમાણુ શેના બનેલા છે એનો ચોક્કસ તાગ મેળવી શક્યા નથી માત્ર ધારણાઓ બાંધી છે, વળી વિજ્ઞાન એ પણ સ્વિકારે છે કે 94% થી 96% બ્રહ્માંડ નો ભાગ ‘ડાર્ક મેટર’ એટલે કે એવી ખાલી જગ્યા છે રહસ્યમય છે તે માત્ર ઉર્જા હોય એવું લાગે છે તેનું કોઈ ચોક્કસ બંધારણ ખબર જ નથી પડી!
આ બ્રહ્માંડ માં જે બધું છે તે ઉર્જામય છે અને તે એક ચોક્કસ સેટ કરેલી આવર્તન પ્રમાણે આંદોલિત છે , પરંતુ તમારું આંદોલન બ્રહ્માંડ માં અન્યથી જુદું છે અને તેથી લાગે છે કે તમારા આસપાસ જે દેખાય છે તે અલગ છે!
આ બ્રહ્માંડમાંના તમામ પદાર્થોના મૂળભૂત તત્વ અણુ છે અને તેથી આપણે અબજો-ખરબો પરમાણુ ના સમૂહ સિવાય કશું જ નથી!
પરંતુ વિજ્ઞાન મુજબ ચેતના નથી! તો આ જગત અને મનુષ્યમાં આ ચેતના કેવી રીતે સક્રિય થઈ?
ક્વોન્ટમ ભૌતિકશાસ્ત્ર અનુસાર, આ બ્રહ્માંડમાં કશું નક્કર નથી, બધા વૈજ્ઞાનિક અને ભૌતિકશાસ્ત્રી સહમત છે કે બધા જ ઊર્જા સ્વરૂપ છે.
આપણે મનુષ્ય કોઈક સ્વરૂપ ની ઉર્જા શક્તિ માત્ર છીએ, અને હા ઉર્જાનો નાશ થતો નથી એતો વિજ્ઞાન એ સાબિત કર્યું છીએ.
તેથી જ્યારે આપણે મરીએ ત્યારે શું થાય છે? જેમ વૈજ્ઞાનિક સંમત થયા હતા કે ઊર્જાનો નાશ કરી શકાતો નથી તેનો અર્થ એ છે કે શું આપણું મૃત્યુ નથી!
જી હા! તમે જેને મૃત્યુ કયો છો એ માત્ર એક ઊર્જામાંથી બીજામાં પરિવર્તન થાય છે.
પ્રાચીન વૈદિક ગ્રંથો સૂચવે છે કે કર્મનો કાયદો પ્રમાણે તમારી વર્તમાન જીવન ની ઘટનાઓ = ઘણા જન્મથી સંચિત થયેલા કર્મો જછે અને તે જીવન શક્તિ સાથે જોડાય છે અને વર્તમાન જીવનની પરિણામ આપે છે.
તેનો અર્થ એ છે કે તમારું નસીબ = ‘સાંચિત કર્મ’, એટલે કે કર્મ જે તમને પરિણામો / ફળ આપશે.
આપણે સતત કર્મ કરીએ છીએ. દરેક કર્મ ની ક્રિયા – પ્રતિક્રિયા છે. તેથી, આપણે જે આજે કરીયે છીએ તે આપણું ભવિષ્ય ના પરિણામો મેળવવા જઈ રહ્યા છીએ. આ ચક્ર સતત ચાલે છે અને તમે આ ગ્રહ પર અથવા આ સોલર સિસ્ટમમાં જ્યાં જીવન અસ્તિત્વ ધરાવે છે તેના પર ઘણા જીવન લો છો આ કર્મ ના ફળ પ્રમાણે
આપણે સતત આપણુ ભવિષ્ય ને આ બ્રહ્માંડ માં સંગ્રહિત કરીએ છીએ
આ કર્મ કરવાથી જન્મ – મૃત્યુ નું એક ચક્ર ચાલુ થાય છે જેનો ક્યારેય અંત આવતો નથી! પણ આ ચક્ર તોડી શકાય?
ચક્ર તોડી શકાય કે નઈ એ સમજવા ચાલો પેહલા સમજીએ કે કેવી રીતે આ વિશ્વનું સર્જન થયું
સાંખ્યા ફ્રેમવર્ક
સાંખ્યા શાસ્ત્ર એ ભારતની મુખ્ય 6 દર્શન- વિચારોમાંથી એક છે. તે બ્રહ્માંડ કેવી રીતે ઉદ્ભવે છે અને આપણે આ બ્રહ્માંડમાં કેવી રીતે ઉદભવ્યા તે વર્ણવે છે.
સંખ્યા કહે છે કે ‘એક’ જે સર્વોચ્ચ ભગવાન અથવા ઊર્જા છે જે બધું ઉત્પન્ન કરે છે અને નાશ કરે છે પુરુષ (પુરુષ એટલે કોઈ જાતિ લિંગ સમજવાની ભૂલ ના કરશો) અને પ્રકૃતિ દ્વારા।
આ માળખા મુજબ બે મુખ્ય ઘટકો છે:
સાંખ્ય પુરુષ = શુદ્ધ ચેતના, વૈશ્વિક જાગૃતિ
પ્રકૃતિ = બ્રહ્માંડ નું ભૌતિક કારણ.
‘એક’ અથવા સર્વોચ્ચ શક્તિ અથવા ભગવાન જે તમે માનો તે એ પુરુષ ને સ્ફુર્ણા આપે છે બ્રહ્માંડ ની રચના કરવા માટે।
વિજ્ઞાન અનુસાર, બે વસ્તુઓ છે જે સમગ્ર બ્રહ્માંડ બનાવે છે.
પુરુષ અથવા શુદ્ધ ચેતના એ પ્રકૃતિ અથવા સર્જનશીલ ઊર્જાને સર્વવ્યાપી બનાવવા માટે દિશામાન કરે છે. પ્રકૃતિ એ ત્રણ ગુણ (સત, રાજ અને તામસ) બનાવવા માટે મૂળ પ્રકૃતિને દિશામાન કરે છે.
ગુણા 23 તત્વો બનાવે છે અને મહાત-અહંકાર બનાવે છે.
હવે આ મહત અહમકાર માંથી મન બનાવે છે, પછી પંચ મહાભૂત (કુલ 5 તત્વો), 5 જ્ઞાનદ્રવ્ય, 5 કર્મન્દ્રીય અને 5 તનમત્ર (સૂક્ષ્મ તત્વો) બને છે.
આમ મૂળ 23 તત્વો બને છે અને તેમાંથી આ સૃષ્ટિ!.
તો આતો થયું સૃષ્ટિ સર્જન અને સંચાલન ની વાત, કર્મ અને પ્રકૃતિ ની રમત આ સંચાલન કરે છે.
તો આ સાંખ્ય વ્યવસ્થા માંથી છૂટવું કેમ? અને તોડવાની ક્રિયા ને શું કહેવાય?
જન્મ અને મૃત્યુ ના આ ચક્ર ને તોડવું એજ છે મુક્તિ! આ મનુષ્યનો અંતિમ લક્ષ્ય છે. હવે, પ્રશ્ન એ છે કે આ અંતિમ લક્ષ્ય કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરવું? આ અંતિમ લક્ષ્ય હાંસલ કરવા માટેના કેટલાક રસ્તાઓ છે અને એક યોગ દ્વારા છે.
તેથી પ્રશ્ન ‘મનુષ્યની સૌથી ઉચ્ચતમ અવસ્થા/ શક્યતા કઈ છે?‘ નો જવાબ છે – મુક્તિ
યોગ એ આ ઉચ્ચતમ શક્યતા મેળવવાનો માર્ગ છે. તો હવે ખ્યાલ આવ્યો કે યોગ શેના માટે છે?
યોગ એક એવી દૃષ્ટિ આપે છે જેથી આપણે આ ભૌતિક બ્રહ્માંડ ની પેલે પાર જોય શકીયે છીએ! યોગ તમારી અજ્ઞાનતાને તોડે છે અને જ્ઞાન માટે માર્ગ બતાવે છે. યોગ બ્રહ્મવિદ્યા અપાવે છે! બ્રહ્મવિદ્યા એટલે અંતિમ રહસ્ય જાણવું તે!
યોગ એ પ્રાચીન ભારતની એક સિસ્ટમ છે જે માનવ ચેતનાને જાણવામાં મદદ કરે છે, તે જાણવા માટેનો જવાબ છે કે આપણે કોણ છીએ અને આપણા જન્મના અંતિમ સત્ય શું છે.
આ જન્મ- મૃત્યુ માળખું કેવી રીતે તોડવું? – એનો જવાબ છે તે ‘એક’ અથવા તો ‘ભગવાન’ સાથે એકમય થવું તે.
આપણે એક મહાન ભ્રમ માં જીવી રહ્યા છીએ કે જે દેખાય છે તેજ દુનિયા છે, આ ભ્રમ ને તોડવો પડશે।
યોગ: મહાન ભ્રમ ભંગ કરવાની સિસ્ટમ!
ભ્રમ ભાંગવાની ક્રિયા આત્મજ્ઞાન મેળવવાની શરૂઆત થી થાય છે અને આત્મજ્ઞાન એટલે એ કે આખરે તો એ ભગવાન કે સર્વોચ્ચ ઉર્જા માં એકમય થવું તે અને આ મુસાફરી માં યોગની મદદ લેવી જોઈએ.
પતંજલિ નો અષ્ટાંગ યોગ એમાં મદદ કરી શકે, જેમ અમદાવાદ થી જૂનાગઢ જવું હોય તો બસ, ટ્રેન, ખટારો, બાઈક, સાયકલ, ગાડું વગેરે થી જવાય એમ ભગવાન સાથે એકમય થવા માટે યોગ એ તમારું વાહન છે પણ હા એ એકમાત્ર વાહન નથી!
પતંજલિના અષ્ટંગા યોગ નીચે મુજબ છે.
યોગ એ ધર્મ નથી અથવા કોઈ પણ ખાસ ધર્મ સાથે સંકળાયેલ નથી, તે સિસ્ટમ અથવા સાધન અથવા આધ્યાત્મિક તકનીક અથવા સર્વોચ્ચ ભગવાન સાથે જોડાણ મેળવવાનો માર્ગ છે.
ભલે તમે નાસ્તિક હો અને ભગવાનમાં વિશ્વાસ ના કરતા હો, પણ નાસ્તિક છો એટલે તમને કર્મ નો સિદ્ધાંત લાગુ નહિ પડે જો એવું વિચારતા હશો તો એ તમારી મુર્ખામી હશે તમે કર્મના સિદ્ધાંત ને નકારી શકો નહીં, જે વૈજ્ઞાનિક રીતે સાબિત પણ થયું છે, જો તમે સ્વીકારો છો ને માનો પણ છો કે ઊર્જા હાજર છે અને તમામ મા પ્રસ્તુત છે તો કર્મ પણ પ્રસ્તુત જ છે!
કર્મ સિદ્ધાંત પ્રમાણે માનવ શરીર કેટલાય જીવયોની માંથી પસાર થયા પછી મળે છે, અને આ માનવ શરીર એટલે કે આપણે બધા નું અંતિમ લક્ષ્ય મુક્તિ મેળવવાનું જ છે અને જાણે અજાણ્યે એ માર્ગ આપણે પકડી લીધો જ છે, બધા નું અંતિમ લક્ષ્ય એ જ છે, કોઈ ને આજે ખબર પડે છે કોઈ ને તેના પછીના જન્મો માં ખબર પડશે!
અને આ માર્ગ પર ચડવા માટે જેટલું વેહલું કરશો એટલું જ સારું છે, જીવન મરણ ના અગણિત વમળો મા ફસાવું છે કે કિનારા પર જવું છે? નિર્ણય તમારે કરવાનો છે. આત્મજ્ઞાન ની ખોજ માટે નું કાર્ય ચાલુ કરી દો
